Bác sĩ Jivago (1) không phải là một tự truyện, nhưng Boris Pasternak đã gửi gắm vào nhân vật Jivago tình cảm và thái độ của ông trước thời cuộc, tức tình cảm và thái độ của một nhà nghệ sĩ.
Truyện bắt đầu với cái chết của người mẹ của Jivago và kết thúc với cái chết của Jivago. Giữa hai cái chết là cuộc đời nổi trôi của Jivago trải dài qua những biến cố lịch sử trọng đại : cuộc cách mạng ở Nga năm 1905, Đệ nhất thế chiến và cuộc cách mạng tháng 10, 1917, những biến cố đã làm đảo lộn sâu xa xã hội Nga với những hậu quả sau đó.
Mẹ của Iouri Andréiévitch Jivago chết năm cậu bé lên mười. Trước đó cậu bé không hề biết rằng người cha đã bỏ hai mẹ con. Ông đi du lịch xa, chơi bời trác táng và đã làm tiêu tan tài sản đồ sộ gồm một xưởng chế tạo, một ngân hàng và nhiều tòa nhà. Hai mẹ con sống trong cảnh nghèo túng. Sau khi mẹ mất, Iouri được gửi trong gia đình của giáo sư Groméko. Cậu bé tìm thấy nơi đây một khung cảnh đầm ấm, thêm nữa Iouri kết thân với cô bé Tonia, con của giáo sư Groméko, và với một nguời bạn học tên Gordon. Tuy còn nhỏ tuổi Iouri đã biết suy nghĩ, viết lách và mơ sẽ viết được một tác phẩm sau này. Bà Anna Ivanovna, mẹ của Tonia, tỏ ý muốn Tonia và Iouri sẽ thành vợ chồng trong tương lai.
Chiến tranh chống Nhật chưa chấm dứt thì cuộc cách mạng đã lan tràn trên lãnh thổ Nga.
Về phía bà Guichard, mẹ của Rodion và Larissa, tức Lara, bà luôn bị sự nghèo khổ ám ảnh, bà không ngớt than với các con rằng gia đình sắp rơi vào sự cùng cực. Cho nên anh em Lara nghĩ rằng ở đời mình chỉ tự cậy vào sức mình để đạt đến những cái mình không có. Komarovski, một luật sư sau này trở thành một chính trị gia trong thời cách mạng, đã từng làm cố vấn pháp luật cho cha của Iouri Jivago, và là người che chở bà Guichard. Komarovski là một tên bất lương, y tìm cách dụ dỗ Lara khi cô mới 16 tuổi. Lara là một cô gái đẹp và trong trắng, đã bị tên Komarovski lôi cuốn vào đường dâm dục. Lara ghê tởm và thù ghét Komarovski, nhưng suốt đời cô không làm sao thoát khỏi nanh vuốt của y, y khéo léo khai thác khía cạnh đen tối của tâm hồn Lara, và nếu cần kìm giữ Lara thì y không ngần ngại nhắc nhở cho cô biết là cô đã bị ô danh. Lara luôn sống trong một tâm trạng bứt rứt.
Do sự giúp đỡ của một người bạn, Lara tìm được một chỗ dạy học trong gia đình Kologrivov. Nhờ thế, cô được che chở trong một thời gian ba năm. Một thanh niên : Pavel Antipov Pavlovitch, tên gọi là Pacha, yêu Lara say đắm. Pacha là con một nhân viên hỏa xa, làm giáo sư sau khi tốt nghiệp đại học. Lara mơ được thành hôn với Pacha.
Rodion, anh của Lara, vì cờ bạc sinh ra nợ nần. Lara phải vay tiền của gia đình Kologrivov để giúp anh. Cuối cùng cô cảm thấy mình là gánh nặng cho những người khác. Cô sống trong tâm trạng chán đời ; vào dịp Noel 1911, cô có một quyết định ghê gớm : giết tên Komarovski.
Cũng vào dịp Noel đó, Tonia và Iouri Jivago đến viếng cây Noel của gia đình Sventitski. Tâm hồn của Iouri bắt đầu rung cảm trước Tonia nay đã trở thành một phụ nữ. Lara cũng có mặt tại nhà của gia đình Sventitski, cô ở trong căn phòng lớn. Bỗng dưng có tiếng nổ vang trong nhà. Khách khứa từ phòng khách đổ xô vào phòng lớn, người ta kéo Lara ra. Khi thấy Lara, Iouri tự nhủ : Chính là cô này. Ông nhớ đã có lần thấy người con gái này khi tình cờ ông có mặt ở khách sạn Monténégro. Ông nhớ cô ta mặc một cái áo nữ sinh và trao đổi những cái nhìn với một người đàn ông đứng tuổi. Iouri nhớ dáng điệu phục tùng của người con gái. Qua hình ảnh đó Iouri cảm thấy có cái gì vừa đáng lo ngại vừa thu hút ông. Cô gái nhỏ bé, mong manh, yếu ớt kia như mang nặng tất cả nữ tính của phụ nữ trên thế giới. Giờ đây Iouri thảng thốt khi gặp lại cô ta ở nhà của gia đình Sventitski, gặp lại cô ta trong một hoàn cảnh lạ thường. Một lần nữa, Iouri lại thấy cái người đàn ông đứng tuổi kia. Iouri thầm nghĩ : Cô ấy đẹp làm sao !
Lara muốn giết tên Komarovski. Hắn ta nổi trận lôi đình. Tình trạng này gây tai tiếng cho hắn. Tuy nhiên hắn vẫn nhận thấy đứa con gái điên và tuyệt vọng kia có sức lôi cuốn hắn. Nhưng rồi vụ tai tiếng được giữ kín.
Về phần Pacha Antipov, ông đâm ra nghi ngờ Lara đã phạm nhiều tội lỗi ghê gớm, ông sẵn sàng nguyền rủa và thù ghét Lara, nhưng vẫn yêu cô ta say đắm. Pacha ghen với những ý nghĩ thầm kín của Lara, ghen với cái cốc Lara uống nước, với chiếc gối cô kê đầu. Pacha đã thành hôn với Lara lúc vừa thi đỗ. Đêm hôm đó cậu sinh viên Pacha Antipov vừa biết được đỉnh cao của hạnh phúc và cuối đáy của tuyệt vọng, khi Lara thú thật về cuộc đời của mình.
Rồi vợ chồng Antipov sống ở Iouratine. Lara chăm nom nhà cửa và đứa con gái Katenka, ba tuổi. Hai vợ chồng dạy học ở một trường nữ trung học. Lara bằng lòng với cuộc đời. Họ sống hòa thuận với nhau, nhưng mối liên hệ giữa hai người có phần phức tạp. Lara đối với chồng rất tốt và luôn chăm sóc chồng đầy đủ. Pacha thì tránh chỉ trích vợ, vì sợ người vợ nghi mình bất công và có ý muốn làm nhục cô ta. Vậy giữa hai vợ chồng có cái gì không được tự nhiên, người nào cũng muốn tỏ ra rộng lượng. Pacha hiểu rằng Lara không yêu mình mà chỉ xem bổn phận đối với chồng như một hy sinh. Khổ nỗi là Pacha vẫn yêu Lara mãnh liệt, vì cô có cái sắc đẹp làm ông say đắm. Nhưng rồi Pacha tìm ra một lối thoát. Ngày nọ ông nhận được giấy gọi của trung tâm tuyển mộ. Ông được vào trường Võ bị Omsk. Sau đó Lara nhận được những bức thư của Pacha gửi từ mặt trận. Rồi Pacha bặt tin. Còn Lara theo học ngành y tá và vừa tốt nghiệp. Cô muốn đi tìm Pacha tại những nơi hành quân và cô đáp chuyến tàu y tế để đến biên giới Hungari.
Trong khi đó, Iouri Jivago đã trở nên một bác sĩ trong quân đội. Bệnh viện nơi Iouri hành nghề ở trong một thị trấn xa xôi, gần đường xe lửa. Lúc đó vào cuồi tháng hai, thời tiết ấm hơn. Iouri đang đọc thư của Tonia. Bỗng có tiếng chân bước nhẹ nhàng, Iouri ngước mắt lên : Lara vừa mới bước vào.
Trong công việc ở bệnh viện, bác sĩ Jivago và cô y tá Lara gần gũi nhau. Nhưng khi Lara không còn hy vọng tìm lại người chồng thì cô trở về với đứa con.
Về phần Jivago, ông cũng chuẩn bị ra đi. Ông xa gia đình đã hai năm. Chiến tranh với sự đổ máu và những điều kinh khiếp dã man đã khiến cho Jivago phải đương đầu với một thực tế mới. Cuộc cách mạng đã từng làm cho Jivago hứng khởi nay không còn là một cuộc cách mạng lý tưởng nữa, như hồi năm 1905, mà là một cuộc cách mạng đổ máu, do quân đội cầm đầu.
Bác sĩ Jivago nghĩ đến cô y tá Lara Antipova đang bị cơn lốc chiến tranh cuốn vào nơi vô định. Ông nghĩ đến những cố gắng thành thật, to lớn của ông để đừng yêu cô ta. Sau ba năm vật đổi sao dời, với bao di chuyển, với chiến tranh, cách mạng, với những cảnh điêu tàn, chết chóc, những trận cháy lớn, tất cả đều trở nên một thế giới trống rỗng, vô nghĩa. Jivago trở về tìm người vợ là Tonia, để bắt đầu lại cuộc sống.
Jivago tìm lại được gia đình ở Moscova. Nhưng rồi ông cảm thấy cô đơn. Bây giờ là cuối tháng 9. Cái điều không tránh được đã gần kề. Mùa đông đến, và người ta cảm thấy có cái gì tai hại đang manh nha. Cuộc sống của giới tư sản bắt đầu lung lay. Bác sĩ Jivago không có ảo tưởng. Ông thừa biết cuộc sống trước kia rồi đây sẽ biến mất, và ông nghĩ rằng giai cấp của ông và chính ông sẽ bị lên án.
Tại bệnh viện đã có sự phân biệt các phe chính trị, những người ôn hòa cho rằng Jivago là một kẻ nguy hiểm, còn những người theo cách mạng thì cho rằng ông không có tinh thần cách mạng cho lắm. Jivago không thuộc về phe nào cả.
Vào cuối tháng 10, 1917, một thông cáo của chính phủ từ Pétersbourg báo tin việc thành lập một Xô viết gồm những ủy viên nhân dân và sự thiết lập ở Nga một chính quyền Xô viết và nền chuyên chính vô sản. Khắp nơi người ta chỉ định những ủy viên với những quyền hành bất tận, đó là những con người có ý chí sắc thép, họ dùng mọi biện pháp để hăm dọa dân chúng.
Cuộc sống xưa kia và quyền hành mới hiện nay không ăn khớp với nhau. Ba mùa đông khủng khiếp trôi qua với nạn đói rét bắt buộc mọi người phải cố gắng hết mình để bám vào cuộc sống.
Đến tháng 4 năm sau, cả gia đình Jivago sơ tán đến miền Oural xa xôi, đến tận vùng Varykino, đất của lãnh chúa xưa kia, gần thành phố Iouratine. Chuyến đi rất dài và vất vả. Thành phố Iouratine bị phe Đỏ chiếm đóng. Trong cuộc hành trình, Jivago làm quen với một ủy viên chính trị trong quân đội tên là Strelnikov. Người này là hiện thân của sức mạnh ý chí tột đỉnh. Anh ta trở thành con người như anh ta muốn, đến nỗi nơi anh ta cái gì cũng có vẻ lý tưởng : gương mặt của anh ta rất đẹp, dáng đi nhanh nhẹn, cặp chân dài mang đôi ủng lớn. Anh ta gây ấn tượng cho mọi người vì cái tài năng tự nhiên của anh ta trong mọi hoàn cảnh. Tiếng đồn cho rằng Strelnikov chính là Pavel Antipov, tức Pacha, chồng của Lara.
Lãnh địa Varykino trong quá khứ thuộc về Krüger, ông ngoại của Tonia. Jivago ý thức rằng gia đình ông cư ngụ trên vùng đất này một cách bất hợp pháp. Nhưng may thay Varykino xa thành phố, không ai biết gì về họ. Nhờ vậy gia đình Jivago được yên ổn một thời gian.
Những trang nhật ký Jivago viết trong thời gian trú ẩn ở Varykino tiết lộ một tâm hồn nghệ sĩ trước cuộc sống và trước thời cuộc : Tôi ở trong một tình trạng đáng lo. Động mạch chủ. Những triệu chứng đầu tiên của bệnh tim mà mẹ tôi truyền lại cho tôi (…) Nếu vậy thì tôi sẽ không sống lâu. (tr. 365)
(…) Cái gì ngăn cản tôi làm công việc một người y sĩ hay công việc sáng tác ? Tôi nghĩ rằng không phải sự thiếu thốn, cũng không phải cuộc sống nay đây mai đó của chúng tôi, cũng không phải cảm giác bất ổn mà những sự thay đổi gây cho tôi, nhưng chính là tinh thần của thời đại, cái tinh thần cường điệu bây giờ lan khắp nơi : kiểu « Bình minh của tương lai », « Xây dựng một thế giới mới », « Ngọn đuốc của nhân loại ». Khi nghe những lời đó, người ta tự nhủ : tưởng tượng vĩ đại quá ! phong phú quá ! Nhưng nếu nhìn gần thì sự cường điệu chỉ ra mắt vì sự thiếu vắng của tài năng. (tr. 368)
Ngày nọ, Jivago đến thư viện của thành phố Iouratine. Trong phòng đọc sách ông nhận ra Lara. Cô ngồi nghiêng, gần như quay lưng lại. Jivago thầm nghĩ : Nàng không tìm cách làm kẻ khác ưa thích mình, không tìm cách làm đẹp, không muốn tỏ ra hấp dẫn. Nàng khinh thường cái khía cạnh đó của người phụ nữ, và người ta có cảm tưởng nàng muốn tự trừng phạt mình vì đã quá đẹp. Và sự tự chống lại mình một cách kiêu hãnh như thế càng làm cho nàng đáng yêu một cách không cưỡng lại được. (tr.377-378)
Đã hơn hai tháng Jivago không trở về nhà. Ông ở lại nhà Lara, ông viện cớ với gia đình rằng vì công việc ông phải ở lại Iouratine. Bây giờ Jivago phản bội Tonia và giấu vợ nhiều chuyện càng ngày càng không tha thứ được. Đây là lần đầu tiên một chuyện như thế xảy ra cho Jivago và ông cảm thấy lương tâm không ổn.
Nhưng tình trạng này không kéo dài. Jivago bị phe cách mạng đang chiến đấu ở Siberia buộc phải động viên. Lúc trở về thì gia đình Jivago đã di tản ra nước ngoài. Quân đội luôn dời chuyển và Jivago phải đi theo khắp nơi. Mặc dù không có xiền xích, không có người gác tù, nhưng ông cảm thấy mình bị cầm tù. Ba lần ông cố trốn nhưng đều thất bại. Ông phải làm việc quá sức. Mùa đông có bệnh sốt chấy rận, mùa hè thì có bệnh kiết lỵ, và với những cuộc hành quân, số người bị thương càng tăng. Về sau Jivago trốn thoát được. Ông tìm đến Lara ở Moscova. Ông lâm bệnh, Lara nuôi ông, săn sóc ông để ông chóng bình phục. Lara khuyến khích Jivago trở lại với gia đình. Vì ông đã bỏ trốn hàng ngũ quân đội, ông sẽ bị liệt vào hạng người đào ngũ. Tình trạng của Lara cũng không khá hơn. Cô biết Strelnikov, chồng cô, có nhiều kẻ thù. Quân đội Đỏ bây giờ đã chiến thắng, và Pacha là một quân nhân không gia nhập đảng, lại giữ chức quá cao, biết quá nhiều chuyện. Lara cảm thấy mình có tội đối với chồng. Cô biết chồng cô là một người chính trực, cô nghĩ bên cạnh chồng cô, cô chẳng ra gì.
Mùa hè trôi qua. Bác sĩ Jivago đã bình phục và làm việc ở ba nơi. Thường ông trở về nhà lúc trời tối và thấm mệt. Ông thấy Lara làm công việc nội trợ. Sắc đẹp của cô khiến Jivago xúc động, ông đâm ra ngại ngùng trước vẻ đẹp cao thượng đó. Tương lai của hai người thật là vô định.
Một hôm Jivago nhận được thư của Tonia, Tonia cho biết cô và các con đến lánh nạn ở Paris, và cô thổ lộ : Điều bất hạnh là em yêu anh và anh không yêu em. Em cố gắng tìm cái lý do của hình phạt đó, tìm hiểu ý nghĩa của nó, biện bạch cho nó, em tìm kiếm, lục soát trong em, em ôn lại tất cả cuộc đời chúng ta và những gì em biết về em, em không tìm được cái lý do chính và em không thể nhớ điều gì mình đã làm, và bằng cách nào em đã gây cho em một sự bất hạnh như thế (…) (tr. 532). Trong thơ, Tonia nhắc đến việc Lara đã săn sóc cô trong thời kỳ cô sinh đẻ, trong khi Jivago ở ngoài mặt trận. Tonia nhìn nhận Lara là một người tốt. Nhưng Tonia ngay thẳng nhận xét rằng Lara là mẫu người hoàn toàn ngược lại với cô. Tonia càng làm cho cuộc đời giản dị và thích hợp với chính đạo chừng nào thì Lara lại làm cho cuộc đời rắc rối và xa chính đạo chừng đó. Jivago vô ý buông một tiếng thở dài và đặt bàn tay lên ngực. Ông bước vài bước loạng choạng rồi ngã xuống bất tỉnh.
Tình yêu của Iouri Jivago đối với Lara là một tình yêu ngoại hạng. Jivago nói với người yêu : Không phải do sự tình cờ mà em ở đây, vào cuối đời anh, thiên thần giấu kín của anh, thiên thần bị cấm đoán của anh, dưới một bầu trời khói lửa và đầy cuộc nổi dậy ; đã từ lâu, vào đầu đời của anh, dưới bầu trời yên tỉnh của tuổi thơ, em đã hiện ra cũng cách đó. Jivago nhắc lại cô nữ sinh mà tình cờ khi ông còn là một cậu con trai đã gặp ở khách sạn nọ. Về sau, lắm khi trong đời, anh thử định nghĩa, thử tìm một cái tên cho cái phù phép sáng chói mà em ném vào hồn anh, cho cái tia sáng đó dần dần tối lại, cho tiếng nhạc đó dần dần yếu đi, tiếng nhạc đã hòa vào cuộc sống của anh, đã trở nên cái chìa khóa mở tất cả những cánh cửa của thế giới, nhờ em. (tr. 545)
Và Lara đáp lại : Anh Iouri của em ơi, anh là chiến lũy của em, là nơi ẩn náu, là cột trụ của em, xin Chúa tha tội cho em về sự phạm thượng này. Ôi, em cảm thấy hạnh phúc làm sao ! (tr. 546)
Một buổi sáng mùa đông trời âm u, hai người rời thành phố và đến lánh nạn ở Varykino. Tại thành phố những vụ bắt bớ càng tăng thêm. Họ ỏ Varykino được mười hai ngày thì Komarovski đến đoạt lại Lara. Komarovski cho Jivago biết rằng Strelnikov đã bị bắt, bị án tử hình và bị hành quyết. Trong trường hợp đó, Lara và đứa con gái bị lâm nguy. Komarovski yêu cầu Jivago giúp y cứu hai mẹ con bằng cách để hai mẹ con đi theo y.
Jivago rời xa Lara bằng cách đó. Vĩnh biệt em Lara, gặp nhau lại trong thế giới bên kia, vĩnh biệt người đẹp của anh, vĩnh biệt niềm vui của anh, niềm vui không dò thấu được, không thể vơi đi, niềm vui vĩnh cửu. Anh sẽ không bao giờ còn gặp lại em, không bao giờ, không bao giờ trong đời anh, không bao giờ anh còn thấy lại em. (tr. 576)
Mất Lara, Jivago dần dần trở nên điên. Ông bỏ bê việc chăm sóc thân xác mình, và mất khái niệm về thời gian.
Giữa lúc đó người lạ mặt xuất hiện, Iouri Jivago sực nhớ đến người ủy viên với những lý luận cứng rắn trong toa xe lửa. Strelnikov đây rồi ! Vậy là anh ta không chết. Tên Komarovski đã nói láo !
Strelnikov, tức Pacha, và Iouri dần dần thân nhau, gần gũi nhau, họ nói chuyện với nhau rất lâu. Strelnikov nói về Lara : Chính vì cô bé đó mà tôi đi học ở đại học, vì cô ấy mà tôi trở thành giáo sư. Tôi vồ hết một đống sách, thu thập bao nhiêu kiến thức để có ích cho cô ấy. Tôi tình nguyện vào quân đội để chinh phục lại cô ấy sau ba năm sống cuộc đời vợ chồng, rồi khi chiến tranh chấm dứt và khi tôi được phóng thích, tôi thừa dịp người ta tưởng tôi chết để hoàn toàn sống cho cách mạng dưới một cái tên giả, và để trả thù tận cùng cho cô ấy về những gì cô ấy đã đau khổ, để bôi xóa vĩnh viễn tất cả những kỷ niệm buồn đó, để đừng có sự trở lại với quá khứ (…) (tr. 589-590) Strelnikov tâm sự nhiều với Iouri và yêu cầu ông kể lại tỉ mỉ những gì Lara đã nói về mình. Sáng hôm sau, Iouri phát hiện xác của Strelnikov nằm sóng sượt trên tuyết. Strelnikov đã tự tử.
Trong chín năm cuối đời của Iouri, ông buông xuôi, ông mất những kiến thức về y khoa, những thói quen sáng tác. Đôi khi ông ra khỏi tình trạng ủ rũ để hoạt động trở lại, nhưng rồi không bao lâu ông rơi vào một tình trạng dửng dưng với chính mình và với kẻ khác. Bệnh tim của ông có phần nặng thêm. Vào mùa xuân 1922, Iouri vất vả lắm mới đến được Moscova, dọc đường ông phải đem áo quần đổi lấy lương thực. Ông làm giấy tờ để xin cho gia đình được trở về Nga. Ông cũng viết sách về nhiều môn để kiếm sống. Ông trở lại cái cư xá nơi có căn hộ của gia đình Sventitski trước kia. Vì Iouri là chỗ quen biết khi xưa nên Markel, người bảo vệ, cho Iouri ở một căn phòng trong căn hộ của gia đình Sventitski. Bây giờ Markel được thăng chức, có nhiều quyền, ông ta thường lên mặt chỉ trích Iouri, nhưng Marina, con gái của Markel, thì luôn luôn bênh vực Iouri. Chẳng bao lâu Marina đến sống với Iouri. Hai người có với nhau hai đứa con.
Mùa hè 1929, Iouri gặp lại hai người bạn cùng lớp thuở xưa : Gordon và Doudorov. Iouri nhận thấy hai người bạn mình có những tư tưởng tầm thường, xu thời, nên ông tránh không bàn luận điều gì với họ. Ngày hôm sau Marina và cả Gordon và Doudorov đổ xô đi tìm Iouri. Sau đó họ nhận được thơ của Iouri xin lỗi họ và yêu cầu họ hãy ngừng mọi tìm kiếm vì ông muốn ở một mình để sắp đặt lại đời sống, ông sẽ trở về nhà khi mọi việc được ổn thỏa. Điều đáng ngạc nhiên là Iouri gởi một số tiền về để Marina thuê một người vú em lo cho con, như thế Marina có thể đi làm việc trở lại. Iouri tìm ở đâu ra tiền ? Sự thật Iouri tình cờ gặp lại người em cùng cha khác mẹ tên Evgraf Andréiévitch Jivago. Được biết Iouri gặp nhiều rủi ro, nhiều khó khăn, người em bày ra một kế hoạch để giúp anh bằng cách mướn cho anh một căn phòng, cho anh tiền và lo chạy chọt để anh có được một chỗ làm ở bệnh viện. Evgraf cũng muốn giúp Iouri tìm lại gia đình. Được em giúp đỡ, Iouri cảm thấy phấn khởi, nhưng ông chẳng tìm hiểu lý do cái thế lực bí ẩn của em. Iouri bắt đầu hăng say sáng tác, ông sắp xếp những bản thảo cũ và đặt ra nhiều dự án.
Một buổi sáng Iouri bước lên tàu điện. Đây là lần đầu tiên ông đi làm việc ở bệnh viện Soldatenko. Chiếc tàu điện cũ kỹ dọc đường bị hỏng, phải ngừng nhiều lần. Thình lình Iouri cảm thấy buồn nôn và yếu sức, ông cố gắng chen qua đám đông để xuống khỏi tàu điện. Khi xuống tới đường, ông bước được vài bước thì ngã quỵ. Tim ông ngừng đập.
Ngày đưa đám Iouri Jivago, bên cạnh Marina có Gordon và Doudorov, và có hai nhân vật quan trọng xuất hiện : Evgraf Andréiévitch Jivago và Larissa Fiodorovna. Evgraf đứng ra tổ chức tang lễ của Iouri. Về phần Lara, cô từ Irkoutsk về Moscova để tìm trường Nghệ thuật cho con gái là Katia. Tình cờ đi qua con đường Chambellans, cô vụt nhớ đến căn phòng sinh viên của chồng khi xưa, cô bèn xin phép lên xem. Không ngờ đó là căn phòng cuối cùng của Iouri, nơi người ta đang đặt quan tài của ông.
Lara đau đớn ôm quan tài của người yêu. Trong giờ phút vĩnh biệt, Lara nghĩ đến mối tình của cô và Iouri, trong những giây phút hạnh phúc nhất, họ có cảm tưởng họ đã tham dự vào cái đẹp của thế giới, họ có một mối liên hệ sâu xa với cái đẹp, với tất cả vũ trụ. Sự hài hòa đó là lẽ sống của họ. Mặt khác, Lara thổ lộ với Evgraf một điều cô đã giữ kín. Nhờ Evgraf, Lara được biết Pacha Antipov, chồng của cô, đã tự tử chứ không bị xử bắn như tên Komarovski đã nói.
Sau ngày hỏa táng Iouri, Lara biến mất. Có lẽ cô đã bị bắt và chết đâu đó trong một trại tập trung Còn Evgraf, người em của Iouri, thật ra là một tướng lãnh, ông tìm ra được đứa con gái của Iouri và Lara.
Nhiều năm trôi qua, một buổi tối hai người bạn Gordon và Doudorov lật lại tập thơ của Iouri Jivago, họ có cảm tưởng tác giả đã báo trước những điều xảy ra về sau.
- Boris Pasternak, Le docteur Jivago, Nxb Gallimard, 1958.
Trên đây là sơ lược truyện « Bác sĩ Jivago » để bạn đọc có một ý niệm về tác phẩm. Nhưng nếu muốn thưởng thức tài năng và nghệ thuật của Boris Pasternak, tốt hơn nên đọc truyện hoặc trong bản gốc hoặc trong bản dịch Anh ngữ hay Pháp ngữ.
Liễu Trương 